SKARBY POLSKIEJ ZIEMI - NIEPOŁOMICE
8.00 – Msza i wyjazd z ul. Gawronów 20
NIEPOŁOMICE
SKARBY POLSKIEJ ZIEMI
PIĄTEK 14.VII.2023
8.00 – Msza i wyjazd z ul. Gawronów 20
Niepołomice – miasto w województwie małopolskim, w powiecie wielickim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Niepołomice. Według danych zebranych przez przedstawicieli Głównego Urzędu Statystycznego z 31 grudnia 2022 miasto liczyło 16 493 mieszkańców. Niepołomice leżą w południowej Polsce, w środkowej części województwa małopolskiego i w północnej części powiatu wielickiego. Pod względem historycznym znajduje się w zachodniej Małopolsce, w ziemi krakowskiej, oraz zachodniej części dawnej Galicji. Niepołomice oddalone są od granicy ze Słowacją o 65 km w linii prostej. Niepołomice leżą na wschód od Krakowa. Niepołomicki rynek oddalony jest od krakowskiego Rynku Głównego o 21 km (w linii prostej), zaś od rynku tarnowskiego o 54 km. Miasto leży na pograniczu Niziny Nadwiślańskiej, Pogórza Wielickiego i Podgórza Bocheńskiego. Większa jego część znajduje się na wysokości ok. 200 m n.p.m., jedynie osiedle Zakościele i południowa część osiedla Zagrody leżą na niewybitnym grzbiecie, zakończonym najwyższym naturalnym wzniesieniem miasta – Wężową Górą (212 m n.p.m.). Na jej szczycie wzniesiono Kopiec Grunwaldzki, którego wierzchołek, na wysokości 226 m n.p.m., stanowi najwyżej położony punkt miasta. W południowo-wschodniej części Niepołomic, na obszarze Puszczy Niepołomickiej, znajdują się niewielkie pagórki – Kozie Górki. O historycznej przeszłości miasta mówią stare kroniki Jana Długosza, Marcina Bielskiego i Bartosza Paprockiego, zapiski archiwalne, rachunki dworu królewskiego, dowody wizytacji krakowskich biskupów oraz historyczne zabytki – zamek królewski i kościół. Początki Niepołomic sięgają czasów organizowania się Państwa Polskiego. Za pierwszych Piastów, gdy Kraków został siedzibą panujących książąt, sąsiadująca z nim Puszcza Niepołomicka, stała się ulubionym miejscem polowań. W XIV wieku ostatni z Piastów, król Kazimierz Wielki, wybudował w Niepołomicach zamek myśliwski nad Wisłą i wystawił gotycki kościół. W okresie Jagiellonów przebudowany zamek niepołomicki stał się drugą po Wawelu siedzibą królewską i stąd Niepołomice w tym okresie swej historii nazywane są (przez Jana Długosza) drugą po Krakowie stolicą Polski.
Zamek Królewski w Niepołomicach. Główną atrakcją turystyczną Niepołomic jest XIV-wieczny zamek królewski zbudowany przez Kazimierza Wielkiego. Przypuszcza się, że zamek stał już w 1349, ponieważ Kazimierz Wielki wydał wówczas datowany z Niepołomic i podpisany przez kilku świadków dokument państwowy. Pierwotna rezydencja królewska różniła się dość znacznie od tej, którą możemy oglądać obecnie. Później przez pewien czas w gmachu mieściły się koszary. Po krótkim użytkowaniu przez wojsko, od początku XIX wieku służył jako siedziba rozmaitym instytucjom. Z upływem lat popadał w ruinę. Po wojnie brakowało funduszy na renowację. Prace remontowe rozpoczęły się dopiero po przemianach ustrojowych. Trwająca kilkanaście lat restauracja zakończyła się ostatecznie w 2007. Dzisiaj zamek jest wizytówką miasta. Znajdują się w nim gotyckie i renesansowe piwnice, sale parteru, znajdujące się na poziomie zamkowego dziedzińca, oraz zajmowane przez Muzeum Niepołomickie sale na pierwszym piętrze. Na zamkowym poddaszu znajdują się pokoje hotelowe oraz Centrum Konferencyjne im. Lecha Wałęsy. Na parterze działa restauracja.
Muzeum Niepołomickie. W zamkowej kaplicy obejrzeć można ekspozycję stanowiącą depozyt kościoła parafialnego w Niepołomicach. Są tam najstarsze dokumenty królewskie i papieskie, w tym akt utworzenia parafii z 1350, oraz akt erekcyjny i donacyjny kościoła, wystawiony przez Kazimierza Wielkiego. Godna uwagi jest wystawa trofeów myśliwskich prezentująca ptaki i zwierzęta które można spotkać w Puszczy Niepołomickiej. W latach 2007–2010 muzeum gościło ekspozycję pochodzącą z krakowskich Sukiennic. Od kwietnia 2010 w muzeum prezentowany jest zbiór ponad 100 obrazów i rzeźb z Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.
Ogrody Królowej Bony. Kilkanaście lat temu, na miejscu dawnego targowiska po południowej stronie zamku, odtworzono renesansowy Ogród Bony. Składa się z sześciu identycznych, prostokątnych kwater poprzedzielanych żwirowymi alejkami. We wnętrzu każdej z nich znajduje się identyczny utworzony z żywopłotu wzór geometryczny. Jego centralnym elementem jest okrąg o średnicy około ośmiu metrów. Przy wejściu do ogrodu od strony ul. Zamkowej stoi odlany z brązu pomnik Kazimierza Wielkiego w towarzystwie małego chłopca.
WĘŻOWA GÓRA Kopiec Grunwaldzki znajduje się na zachód od rynku, nieco ponad kilometr od centrum miasta na tzw. Wężowej Górze (212 m n.p.m.). Najpierw w 1902 usypano tam niewielki dwumetrowy kopczyk, który w 1910 z okazji 500 rocznicy bitwy pod Grunwaldem postanowiono powiększyć. Kopiec osiągnął wysokość 14 m, a średnica postawy ma 30 m. Na szczycie stoi kamienny krzyż z pamiątkową tablicą.
Kościół w Niepołomicach pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników i ZAMEK KRÓLEWSKI W NIEPOŁOMICACH
Kościół Parafialny pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników. Kościół parafialny ufundowany przez Kazimierza Wielkiego w 1349, konsekrowany w 1358. Jest to budowla gotycka z dwoma zakrystiami i kaplicami. Kaplica południowa, utrzymana w stylu renesansowym, ufundowana została w 1596 przez Jana Branickiego. Znajduje się w niej pomnik z ciemnoczerwonego marmuru, a nad nim herby: Gryf i Kotwicz. Po przeciwnej stronie jest kaplica Lubomirskich w stylu barokowym. W gotyckim prezbiterium na ścianie północnej znajduje się polichromia J. Makarewicza z 1916, podobną można zobaczyć na ścianie chóru muzycznego. Ściany kaplicy Lubomirskich zdobią obrazy z życia Karola Boromeusza. Znajduje się tam również obraz przywieziony z Bolonii, przed którym 400 lat temu została uzdrowiona Anna Branicka. W skarbcu kościelnym przechowywana jest gotycka monstrancja z XV wieku. Cały kościół zdobiony jest stiukami. Na zewnątrz umiejscowione są liczne tablice, a w apsydzie kapliczka z ogrójcem, obok dzwonnica. Bramka w murze kościelnym została wykonana w stylu renesansowym przez Santiego Gucciego. Archiwum kościelne zawiera wiele starych dokumentów kościelnych i dworu królewskiego.
Rynek w Niepołomicach - główny plac Niepołomic, położony w centralnej części miasta, u zbiegu pięciu ulic. Ma kształt kwadratu o boku długości około 70 m. Plac ten formą z ulicą Piękną na południowy wschód przypomina motyw krakowskiego Rynku Głównego z ulicą Grodzką. Przez niepołomicki Rynek przebiega droga królewska, łącząca Zamek Królewski na Wawelu z Zamkiem Królewskim w Niepołomicach. Niepołomicki Rynek znajduje się w centralnej części miasta, na obszarze Osiedla Śródmieście. Leży około 100 m na południe od zamku i 1 km na północ od granic Puszczy. Od Rynku Górnego w Wieliczce oddalony jest w linii prostej o 12,5 km, od Rynku Głównego w Krakowie o 21 km, natomiast od Rynku w Tarnowie o 55 km. Od Rynku odchodzi pięć ulic: Zamkowa, Szewska, Piękna, Szeroka oraz Adama Mickiewicza. Od południowego zachodu sąsiaduje on z Placem Zwycięstwa. Jeszcze w XIV w. całe współczesne centrum Niepołomic porośnięte było gęstą Puszczą. Po wzniesieniu, w połowie XIV w., Zamku Królewskiego część lasu wykarczowano pod budowę kościoła farnego oraz niewielkiej osady służebnej. Wtedy to też prawdopodobnie wytyczono rynek, który początkowo miał jednak charakter targowego majdanu. W 1776, po oficjalnej lokacji miasta przez cesarzową Marię Teresę, rozpoczęto wznoszenie wokół placu murowanych kamienic. W 1986 r. powstał na Rynku teledysk do piosenki C’est la vie - Paryż z pocztówki Andrzeja Zauchy. Obecną zabudowę Rynku stanowią parterowe oraz jedno- i dwupiętrowe kamienice. W jego południowej pierzei znajduje się farny Kościół Dziesięciu Tysięcy Męczenników.
Ratusz w Niepołomicach – budowla znajdująca się w Niepołomicach w województwie małopolskim w powiecie wielickim. W 1994 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego. Niepołomicki ratusz jest budowlą neogotycką wybudowaną w 1903 roku według projektu architekta Jana Sas-Zubrzyckiego jako siedziba władz miejskich, z inicjatywy ówczesnego burmistrza Władysława Wimmera. W stulecie wybudowania obiekt został odnowiony. W ratuszu ma swoją siedzibę Urząd Miasta i Gminy w Niepołomicach. Osią kompozycji jest narożna, sześcioboczna, dwupiętrowa wieża. Dolna kondygnacja wieży zbudowana jest z ułożonych pasowo czarnej i czerwonej cegły, znajdują się tu niewielkie okna. W drugiej kondygnacji okna są większe i posiadają obramienia kamienne. W trzeciej od strony ulicy występują trzy ostrołukowe okienka, na innych polach wielobocznej bryły część okien zastąpione są przez wnęki. Parter od piętra oddziela gzyms z czarnej cegły (gzyms ten biegnie przez całą szerokość budowli). Ozdobą wieży jest także gzyms między drugą i trzecią kondygnacją, który przybiera postać pasa czarnej cegły z wątkiem skośnym z cegły czerwonej. Pod dachem znajduje się arkadowy gzyms kordonowy. Wieża przykryta jest przełamanym, wielospadowym dachem krytym karpiówką, z czterema drewnianymi dymnikami i wieżyczką z kutą chorągiewką i orłem. Do wieży przylegają dwa skrzydła na planie prostokąta, ustawione pod kątem prostym. Skrzydło znajdujące się po prawej stronie zawiera wejście główne poprzedzone trzema ostrołukowymi arkadami w części parterowej. Powyżej gzymsu międzykondygnacyjnego, w drugiej kondygnacji, znajdują się trzy duże okna z kamiennymi obramieniami. Tę część ratusza zamyka trójkątny szczyt schodkowy ze sterczynami zawierający szeroką wnękę z dwoma ostrołukowymi oknami. Drugie, lewe, dwuosiowe skrzydło przykryte dwuspadowym dachem, ma nieduże okna na dwu kondygnacjach, ze skromnym obramieniem kamiennym. Elewacja skrzydła ozdobiona jest ceglanym podokapowym gzymsem kostkowym. W roku 1990 odsłonięto pamiątkową tablicę poświęconą pochodzącemu z Niepołomic gen. Walerianowi Czumie – w setną rocznicę urodzin.
Koszt 100 zł (+ pieniądze do muzeum i na obiad dla chętnych). Powrót na Gawronów 20 w Katowicach w godzinach wieczornych.