SKARBY ŚLĄSKIEJ ZIEMI - SZLAK JÓZEFA LOMPY
cena: 100 PLN
termin: 25.05.2022
PROGRAM RAMOWY PIELGRZYMKI
WOŹNIKI - LUBSZA - OLSZOWA - LUBECKO
8.00 – Msza i wyjazd z ul. Gawronów 20
Józef Piotr Lompa (ur. 29 czerwca 1797 w Oleśnie, zm. 29 marca 1863 w Woźnikach) – polski działacz, poeta, tłumacz, publicysta – współpracownik wielu ówczesnych pism, prozaik, pionier oświaty ludowej oraz etnografii na Śląsku. Prekursor procesu polskiego odrodzenia narodowego na Górnym Śląsku oraz autor polskich podręczników szkolnych. Urodził się w 1797 w Oleśnie, w małomieszczańskiej rodzinie rzemieślniczej. Jego ojciec Michał Lompa miał w Oleśnie mały domek gdzie prowadził sklepik kramarski i warzywniczy, a matka Józefa ze Stróżków pochodziła z Dobrodzienia leżącego w powiecie lublinieckim. Józef Lompa był dwukrotnie żonaty i miał w sumie 16 dzieci, którym nadawał po kilka wyszukanych imion: Ernestina Josephina Catharina, Gustaw Eduard Aegidius, Teodor Ferdynand, Carl Otokar Adam. W rodzinnej miejscowości ukończył naukę elementarną oraz pobierał nauki gry na organach i skrzypcach, dzięki czemu mógł zarabiać pieniądze jako muzyk. Przez rok był organistą w Wieluniu, a później podjął pracę w rodzinnej miejscowości jako pisarz, tłumacz sądowy, guwerner oraz sekretarz „Komisji generalnej spraw ziemskich i włościańskich”. W latach 1815–1817 kształcił się w katolickim seminarium we Wrocławiu. Początkowo pracował jako nauczyciel szkół elementarnych w Cieszynie w powiecie sycowskim, Łomnicy, oraz w Lublińcu. Przyczynił się do utworzenia szkoły podstawowej w Lubszy koło Lublińca, gdzie przez ok. 30 lat pracował na posadzie nauczyciela, ale także pełnił funkcje pisarza gminnego i organisty. Był poliglotą oraz tłumaczem przysięgłym języka polskiego, czeskiego i niemieckiego, dzięki czemu pracował przy komisji ustalającej granice między Królestwem Polskim a Śląskiem. Pracując na posadzie nauczyciela w Lubszy rozpoczął działalność pisarską, społeczną oraz narodową, za co został dyscyplinarnie zwolniony w 1849 roku przez władze pruskie. Władze rejencji opolskiej pozbawiły go także emerytury oraz wymówiły mu służbowe mieszkanie. W 1858 roku z powodu policyjnych szykan przeniósł się do Woźnik, gdzie był tłumaczem sądowym. Przez cały okres pracy w szkole zaangażowany w twórczość literacką. W Bytomiu związany był z tamtejszym wydawnictwem „Dziennik Górnośląski”, broniącym praw i języka ludności polskiej. W 1848 roku był inicjatorem założenia Towarzystwa Nauczycieli Polaków oraz Towarzystwa Pracujących dla Oświaty Ludu Górnośląskiego w Bytomiu. W 1849 roku wraz z nauczycielem Emanuelem Smołką założył Towarzystwo Nauczycieli Polaków w Bytomiu. Przeciwstawiał się germanizacji. Domagał się nauki języka polskiego oraz historii Polski w szkołach oraz był zaangażowany w ideę tworzenia polskich bibliotek na Śląsku. Założył Czytelnię Ludową w Lubecku k. Lublińca. Utrzymywał kontakty z innymi działaczami polonijnymi w Prusach Gustawem Gizewiuszem oraz na Śląsku Cieszyńskim z Pawłem Stalmachem. Korespondował z wielu wybitnymi Polakami: Józefem Łepkowskim, Jerzym Bandtkie, Kazimierzem Wóycickim oraz Józefem Kraszewskim. Zmarł w 1863, pochowany został na cmentarzu w Woźnikach. Zdziwiony owocami prac kolosalnych tego męża, postanowiłem go odwiedzić jako jedynego wysoko wykształconego ślązaka. Z czcią prawie zbliżyłem się do jego skromnej wiejskiej chaty naprzeciw kościoła lubczeskiego; zastałem go pełniącego obowiązki organisty, który to urząd od posady nauczyciela jest nieoddzielny. Jego twórczość miała dwa główne nurty publicystyczny oraz popularnonaukowy, którego zadaniem była edukacja ludności na Śląsku. Jest autorem przede wszystkim dzieł o charakterze historycznym i etnograficznym, poświęconych głównie historii Śląska i miast śląskich, a także podręczników do nauki szkolnej. Opracował w języku polskim popularne zarysy historii oraz geografii Śląska m.in. dzieje Byczyny, Bytomia, Koźla, Olesna oraz Opola. W 1847 był autorem pierwszej polskiej wzmianki o Królewskiej Hucie, obecnie Chorzów; w 1856 opublikował w warszawskim dzienniku „Kronika Wiadomości Krajowych I Zagranicznych” (nr 210), dosyć obszerny opis tego miasta. Lompa chciał zapobiec zniszczeniu wielu dawnych pieśni, dzieł sztuki Górnego Śląska. W swoich książkach spisał około 191 baśni i legend śląskich, a także opublikował wiele lokalnych materiałów folklorystycznych z terenu Śląska[10]. W publikacjach prasowych występował pod pseudonimem A. Mieczyński. Był publicystą w prasie śląskiej m.in. „Tygodnika Cieszyńskiego”, „Tygodnika Polskiego” w latach 1845–1846, „Dziennika Górnośląskiego” (1848–1849), „Telegrafu Górnośląskiego”, „Szkoły Polskiej” (1849–1853), „Gwiazdki Cieszyńskiej”. Współpracował również z wieloma pismami ukazującymi się w innych częściach Prus oraz Królestwa Polskiego przyczyniając się do popularyzacji tematyki śląskiej. Był autorem wielu publikacji, wierszy, tłumaczeń, ok. 50 książek, głównie popularnonaukowych, historycznych oraz etnograficznych z historii Śląska. Dorobek pisarski Józefa Lompy według różnych źródeł szacowany jest na około 100 utworów napisanych w języku polskim.
Powieści: Zamek w Głogówku – powieść historyczna; Turcy w Górnym Szląsku. Powieść prawdziwa i zabawna z drugiej połowy XVIII wieku
Religijne: Historya o pobożnej i błogosławionej Petroneli, polskiej pustelnicy na górze Chełm u S. Anny w Górnym Szląsku – cyfrowa wersja tekstu online z 1855 roku; Kwiaty moralne zbierane na Górze Świętej Anny w Górnym Szląsku, wydawające najprzyjemniejszą wonność i posiłek dla dusz pobożnych chrześciańskich: bukiet pierwszy – cyfrowa wersja tekstu online z 1854 roku; Kancjonał pieśni kościelnych z melodiami, Olesno 1821; Zbiór pieśni na Boże Ciało
Postać Lompy została upamiętniona w polskiej literaturze. W 1932 roku Zofia Kossak w zbiorze Nieznany kraj poświęciła Lompie opowiadanie Pierwsze światła. W 1945 roku Kazimierz Gołba poświęcił mu sztukę dramatyczną pt. Lompa. Muzea i pomniki: W Lubszy na terenie szkoły znajduje się Izba pamięci Józefa Lompy; Pomniki Józefa Lompy znajdują się w Zabrzu-Biskupicach, Woźnikach i Opolu.
WOŹNIKI W XVI w. wybudowany został drewniany kościół pod wezwaniem św. Walentego (obecnie zabytek znajdujący się na szlaku architektury drewnianej). Z Woźnik pochodzi pierwsza polska księga miejska (1483–1598; polskie zapisy od 1521). Do XVIII w. miasto podlegało coraz silniejszemu uprzemysłowieniu, jak wiele sąsiednich miejscowości. Działały na jego terenie fryszerki i kuźnice. Po 1740 status Woźnik został zredukowany do „osady targowej”. W 1798 miasto zostało prawie całkowicie zniszczone w wyniku pożaru. W XIX w. jest obszarem działania Józefa Lompy, który na jego terenie założył bibliotekę publiczną. W drugiej połowie XIX w. Woźniki liczyły ok. 1500 mieszkańców i była to wówczas jedna z największych miejscowości w ziemi lublinieckiej. W 1858 odzyskało prawa miejskie. W XIX w. na obszarze miasta i sąsiednich gmin eksploatowane miały być pokłady węgla kamiennego i siarki, a na początku XX w. także cynku. Jednakże koncesje nie zostały wykorzystane ze względu na brak połączenia kolejowego. Jednym z głównych udziałowców miał być mieszkający w Świerklańcu Henckel von Donnersmarck. Podczas II powstania śląskiego obszar ziemi woźnickiej określany był jako Republika Woźnicka. W plebiscycie górnośląskim 20 marca 1921 62% głosujących w mieście opowiedziało się za przyłączeniem do Polski
Układ urbanistyczny miasta.
Kamienice na Rynku i w ulicach odchodzących od niego.
Kościół św. Katarzyny – wzmianki o kościele pochodzą już 1346, był użytkowany przez protestantów w latach 1570–1628. Jest to budowla w stylu romańskim na planie krzyża, lecz wyposażenie kościoła nawiązuje do baroku.
Kościół św. Walentego – drewniany, o konstrukcji zrębowej z wyposażeniem w stylu barokowym. Zbudowany w XVI w. w miejscu pierwotnego kościoła dla dawnej osady Woźniki. przy kościele znajduje się cmentarz m.in. z poległymi powstańcami śląskimi oraz grób Józefa Lompy.
Ratusz miejski – budynek wybudowany w latach 1858–1862.
Kaplica św. Floriana – wybudowana w 1772.
Kaplica Góra Oliwna – zbudowana w 1910 z cegły na jednym ze wzgórz w pobliżu miasta.
Kaplica św. Jana Nepomucena na Rynku.
Zamczysko średniowieczne z XIV wieku w postaci pozostałości wałów i fos położonych około 1 km na południe od rynku, na wschodnim brzegu potoku Łana, na terenie zwanym Staromieście w pobliżu cmentarza z drewnianym kościółkiem św. Walentego. W miejscu tym wznosiła się w średniowieczu rezydencja rycerska typu motte.
Pomnik Józefa Lompy.
LUBSZA – Józef Lompa przyczynił się do utworzenia szkoły podstawowej w Lubszy koło Lublińca, gdzie przez ok. 30 lat pracował na posadzie nauczyciela, ale także pełnił funkcje pisarza gminnego i organisty. Budynek dawnej szkoły w Lubszy, w której nauczał Józef Lompa. Kościół św. Jakuba. Duszpasterze: ks. Lucjan Kolorz (1989 – 2020); ks. Rudolf Badura (2020 - nadal).
OLSZYNA - Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – parafia rzymskokatolicka, znajdująca się w diecezji gliwickiej, w dekanacie Sadów - ks. Kazimierz Szalasta (1992-1995); ks. Józef Kocjan (1995-1998); ks. Henryk Mokros (1998-2012); ks. Prob. i Dziekan Jarosław Wiśniewski (2012-nadal) . Nawiedzenie kościoła. Obiad + kawa + BINGO
LUBECKO Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – kościół w Lubecku, od 1994 sanktuarium maryjne z niewielkim obrazem Matki Boskiej o charakterze medalionu. Kościół wzmiankowany jest po raz pierwszy w 1342, a jako parafialny w 1362, gdzie wówczas istniała parafia, do której należały miejscowości Ciasna i Zborowskie. Wymieniono wtedy Johennesa, plebana de Lubicko. Parafię wyminiono również w spisie świętopietrza archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa (1447). Kościół, z uwagi na prostotę rozwiązań architektonicznych i brak wyposażenia wyższej klasy artystycznej, nie był szczegółowo opisywany w opracowaniach i rzadko go wzmiankowano. W związku z tym, według pobieżnych badań, twierdzono, że powstał zapewne w końcu XVI lub w początku XVII wieku. Odnowiono go w 1742, a rozbudowano od zachodu w 1776. W 1787 odnowiono go po raz kolejny. Ze względu na ponad dwustuletnią tradycję pielgrzymowania do tego kościoła mieszkańców Górnego Śląska, w 1994 biskup Jan Wieczorek ustanowił ten kościół sanktuarium. W latach 2009-2010 w kościele odkryto gotyckie freski z początku XV wieku, obejmujące wszystkie ściany, sklepienie, prezbiterium i wewnętrzną część łuku tęczowego (wpłynęło to na zmianę datowania samej budowli). Tworzą one homogeniczny zespół, nad którym góruje monumentalna kompozycja Sądu Ostatecznego z Chrystusem w mandroli w towarzystwie symboli Ewangelistów, uzupełniona motywem Deesis (Matki Boskiej i św. Jana Chrzciciela wypraszających łaski dla grzeszników). Całość uzupełniają rozbudowane sceny ewangeliczne. Rozwiązania ikonograficzne malowideł mają charakter tradycyjny. Freski powstały zapewne w drugiej ćwierci XV wieku, choć możliwe jest też ich datowanie na początek pierwszej ćwierci tego stulecia lub na lata po roku 1432. Po trzyletniej renowacji malowidła odsłonięto i zakonserwowano
Koszt 100 zł (+ pieniądze na obiad dla chętnych).
Powrót na Gawronów 20 w Katowicach w godzinach wieczornych.